Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh xuất hiện nhiều mô hình cây công nghiệp cà phê, hồ tiêu xen với cây ăn quả mang lại hiệu quả kinh tế cao, đặc biệt là trong tình hình giá cà phê không ổn định, biến đổi khí hậu đang diễn ra gay gắt...

Mô hình cà phê xen cây ăn quả

Anh Đàm Xuân Thanh ở thôn 9B, xã Đắk Lao (Đắk Mil) hiện có 4 ha cà phê trồng xen các loại cây ăn trái như sầu riêng, mít, bơ, hàng năm đem lại mức thu nhập trên 600 triệu đồng.

Sau nhiều năm nỗ lực “lấy ngắn nuôi dài”, đến năm 2002 anh có 4 ha cà phê. Nhờ được trồng đúng kỹ thuật, chăm sóc đúng cách nên vườn cây của anh phát triển tốt, cho năng suất khá cao và tăng dần. Trung bình 5 năm đầu, năng suất đạt khoảng 2,5 tấn/ha, đến nay bình quân đạt 4 tấn/ha.

Để có được mức năng suất cao và ổn định như thế, phương châm mà anh Thanh đưa ra đó là trồng xen cà phê với các loại cây trồng khác và sử dụng các loại phân bón hữu cơ, thuốc sinh học. Vườn cây cà phê của anh hiện trồng xen khoảng 400 cây sầu riêng, 1.000 cây bơ và hàng trăm cây mít với sản lượng hàng chục tấn mỗi năm.

Lý giải về cách làm này, anh Thanh nhấn mạnh: “Việc trồng các loại cây ăn quả có tán lớn như sầu riêng, bơ, mít có tác dụng rất lớn trong việc che mát cho cà phê, nhất là trong mùa khô. Thêm vào đó, cây che bóng còn có tác dụng điều hòa khí hậu nên vườn cây sẽ mát mẻ hơn, cà phê phát triển tốt trong thời điểm mùa khô sẽ đạt năng suất, chất lượng cao. Thu nhập từ các loại cây ăn quả giúp tôi có vốn để đầu tư phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho vườn cà phê”.

Cũng theo anh Thanh, việc sử dụng phân bón phù hợp, chất lượng, tăng hàm lượng phân bón vi sinh hữu cơ sẽ giúp cây trồng được an toàn. Cụ thể như địa chỉ cung ứng là những công ty uy tín, thành phần phù hợp với nhu cầu cây trồng, cân đối các thành phần dinh dưỡng. Trong đó, anh nghiêng về sử dụng các loại phân hữu cơ, sinh học. Hàng năm, anh đều dùng toàn bộ vỏ cà phê để ủ cùng với phân chuồng. Đặc biệt, anh đầu tư hàng trăm triệu đồng xây dựng hệ thống dự trữ phân sinh học dạng nước gồm 7 bồn chứa với tổng dung tích 28 m3.

Nói về vấn đề này, anh Thanh cho rằng: “Cà phê là cây canh tác lâu năm, đất đai dễ bị cằn cỗi. Việc sử dụng hữu cơ, sinh học có tác dụng tăng độ tơi xốp cho đất, đồng thời bổ sung thêm các thành phần khác cần thiết giúp cải tạo đất. Việc hấp thụ các loại phân bón sinh học, hữu cơ cũng dễ dàng hơn nên cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt hơn”.

Điều xen vườn cà phê

Gia đình chị Nguyễn Hồng Vân ở bon Bu Kon, phường Nghĩa Tân (Gia Nghĩa) hiện có 50 cây điều được trồng xen trong vườn cà phê đang cho kinh doanh và 30 cây đang cho thu bói. Vụ này, 50 cây điều kinh doanh cho gia đình chị Vân thu nhập 40 triệu đồng. Mỗi cây điều đạt năng suất từ 25 - 35 kg hạt, đem về gần 1 triệu đồng.

Chị Vân chia sẻ kinh nghiệm: “Cứ 1 ha cà phê thì trồng xen được khoảng 80 cây điều thực sinh, tức là 3 hàng cà phê thì trồng 1 hàng điều. Cây điều cũng phải chăm sóc thì mới đạt năng suất cao. Gia đình tôi cũng đã đầu tư bón phân chuồng được ủ kỹ và các loại phân khác, tỉa cành tạo tán, phun thuốc trừ sâu cho cây điều chứ không xem là cây trồng phụ”.

Trên địa bàn huyện Đắk R’lấp, nông dân cũng đã áp dụng kỹ thuật trồng điều xen với cà phê. Những vườn cà phê đã trồng trước thì người dân trồng xen điều vào. Đối với những vườn điều đã trồng lâu năm thì người dân giữ lại những hàng cây tốt, còn cây xấu, ít trái thì cưa để lấy đất trồng cà phê. Những vườn điều già cỗi thì trồng cà phê dưới tán điều.

Xã Nghĩa Thắng hiện có gần 200 ha điều đang kinh doanh và nhiều hộ dân đã áp dụng cách làm này. Gia đình ông Điểu Đi, bon Bu Ja Ráh (Nghĩa Thắng) tính ra có tới 3 ha điều được trồng xen trong vườn cà phê. Lúc đầu, cà phê được trồng trước, sau đó tham quan các mô hình sản xuất thấy trồng điều xen trong vườn cà phê hiệu quả nên gia đình ông cũng trồng. Từ đầu mùa điều đến nay, mỗi ngày gia đình ông thu về khoảng 1- 1,5 tạ.

Ông Điểu Đi chia sẻ: “Tôi thấy cây điều trồng xen được “hưởng lợi” từ phân bón, nước tưới từ cây cà phê nên khỏe mạnh, năng suất đạt tầm 20 kg/cây. Các đại lý mua điều với giá cao nên gia đình thu đến đâu thì bán hết tới đó. Vụ này, ước thu trên 4 tấn hạt, trong đó hiện nay đã bán được 3 tấn thu về 120 triệu đồng. Năm nay, cà phê giá xuống thấp, trong khi đó giá hạt điều lại tăng cao. Thu nhập từ hạt điều đã giúp tôi có chi phí chăm sóc vườn cà phê, điều và chi tiêu cho gia đình”.

Ông Bùi Như Nghĩa, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Nghĩa Thắng cho biết: “Hiện nay, đa số người dân trên địa bàn xã đã trồng xen điều trong vườn cà phê. Xã cũng đã hướng dẫn nông dân về kỹ thuật trồng xen. Thực tế, bà con thích trồng xen để có lợi nhuận trong sản xuất. Hiện tại, những vườn cà phê mới thì nhiều hộ dân xác định trồng xen điều. Năm nay, sản lượng điều của xã đạt hơn so với năm 2015 do ít bị sương muối, giá lại cao ở mức 30 - 33 triệu đồng/tấn, cao hơn 10 triệu đồng/tấn nên bà con rất mừng”.

Thực tế sản xuất cho thấy, trồng xen điều trong vườn cà phê là cách làm góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất trên một đơn vị diện tích đất canh tác. Trồng điều xen vừa có tác dụng chắn gió, giữ ẩm tốt cho cây cà phê vừa cho thu nhập sản phẩm từ hạt điều. Trong khi đó, vườn cà phê không giảm mật độ cây trồng mà còn được tăng thêm độ ẩm và bảo đảm năng suất cao. Sau 3 đến 4 năm trồng, cây điều phát triển mạnh, cao và có bộ tán rộng sẽ che chắn vườn cà phê tốt hơn và giữ độ ẩm cao so với cây muồng đen. Cây điều trồng xen trong cà phê đạt năng suất bình quân 20 kg/cây sẽ có lãi lớn. Với giá cao như hiện nay thì cây điều cũng đã trở thành cây đem lại nguồn thu nhập chính cho người trồng.