Nguồn: thesaigontimes.vn
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong tháng 11/2025, Việt Nam xuất khẩu 320 nghìn tấn gạo, thu về 169,8 triệu USD. Tính chung 11 tháng, xuất khẩu gạo đạt 7,5 triệu tấn và 3,83 tỷ USD, giảm 11,5% về lượng và giảm tới 27,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.
Những con số này phản ánh bức tranh chung của thị trường lúa gạo thế giới vốn đang trầm lắng sau các động thái siết nhập khẩu của Philippines - quốc gia lâu nay là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam.
XUẤT KHẨU GẠO GIẢM SÂU CẢ VỀ LƯỢNG VÀ GIÁ TRỊ
Trong 11 tháng năm 2025, Philippines vẫn là thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam, chiếm 39,8% thị phần. Gana và Bờ Biển Ngà lần lượt đứng thứ hai và thứ ba, với thị phần 12,8% và 11,5%. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu sang Philippines đã giảm tới 34,9%, trái ngược với mức tăng 29,8% ở thị trường Gana và tăng mạnh 79,8% tại Bờ Biển Ngà.
Đáng chú ý, trong nhóm 15 thị trường lớn, xuất khẩu gạo Việt Nam sang Bangladesh có mức tăng giá trị cao nhất, lên tới 155,1 lần; trong khi Malaysia giảm mạnh nhất, giảm 51,3% so với cùng kỳ năm trước.
Giá gạo xuất khẩu bình quân 11 tháng năm 2025 chỉ còn 512,1 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ năm trước Đây là mức giảm mạnh, thể hiện áp lực chung từ thị trường thế giới trong bối cảnh nhu cầu yếu và cạnh tranh gia tăng giữa các nước xuất khẩu.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo xuất khẩu những ngày đầu tháng 12/2025 giữ ổn định bằng với tháng trước: gạo 5% tấm ở mức 420–440 USD/tấn, gạo Jasmine 447–451 USD/tấn. VFA dự báo xuất khẩu gạo năm 2025 sẽ giảm khoảng 11,5% so với năm 2024, xuống còn 8 triệu tấn, chủ yếu do thị trường Philippines sụt giảm mạnh.
Trong khi xuất khẩu gạo Việt Nam giảm, thị trường gạo thế giới tiếp tục phân hóa mạnh. Tại Bangladesh, giá gạo trong nước vẫn đứng ở mức rất cao, từ 80 - 85 taka/kg, dù nước này có nguồn dự trữ dồi dào và vụ mùa bội thu.
Bangladesh đã nhập khẩu hơn 1,437 triệu tấn gạo trong niên vụ 2024–2025, cùng 500.000 tấn bổ sung từ tháng 7 đến tháng 11, nhưng giá vẫn chưa có dấu hiệu giảm. Điều này cho thấy tác động đa chiều từ tâm lý thị trường, chi phí logistics và yếu tố thời tiết cực đoan tại Nam Á.
BIẾN ĐỘNG KHÓ LƯỜNG TỪ THỊ TRƯỜNG PHILIPPINES
Tác động lớn nhất đối với xuất khẩu gạo Việt Nam đến từ Philippines - thị trường chiếm gần 40% lượng gạo xuất khẩu của nước ta. Quốc gia này đã gia hạn lệnh tạm ngừng nhập khẩu đến hết ngày 31/12/2025, sau khi áp dụng lệnh cấm kéo dài 60 ngày từ 1/9/2025 nhằm hỗ trợ nông dân trong mùa thu hoạch. Điều này dẫn đến xuất khẩu gạo Việt Nam sang Philippines giảm mạnh trong năm nay.
Theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, khối lượng gạo xuất khẩu sang Philippines đã giảm 18,5% trong năm 2025, chỉ còn 2,96 triệu tấn trong 10 tháng.
Trong khi đó, số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho thấy giá trị xuất khẩu gạo sang Philippines trong 11 tháng đã giảm tới 34,9% so với cùng kỳ năm trước.
Theo Cơ quan Thống kê Philippines (PSA), giá lúa tại ruộng (palay) đã giảm 27,8% so với cùng kỳ năm trước, chỉ còn 17,11 peso/kg, thậm chí có nơi xuống 8 peso/kg. Bộ trưởng Nông nghiệp Francisco Tiu Laurel Jr. cho biết nguyên nhân chính là lượng gạo nhập khẩu quá lớn đầu năm, khoảng 3,5 triệu tấn đến cuối tháng 9, vượt mục tiêu cả năm tới 800.000 tấn. Sau khi tự do hóa nhập khẩu từ năm 2019, Philippines không thể áp đặt hạn ngạch, khiến gạo giá rẻ tràn vào và kéo giá lúa nội địa xuống thấp. Vì vậy, chính phủ buộc phải áp dụng lệnh cấm để cứu giá lúa.
Tuy nhiên thời điểm này, tình trạng cấm nhập khẩu kéo dài khiến dự trữ quốc gia giảm mạnh. Philippines dự kiến nguồn gạo nhập khẩu sẽ cạn vào cuối tháng 11, và tháng 12 phải dựa hoàn toàn vào nguồn trong nước. Đây là điều mà chính các quan chức đánh giá là “rất rủi ro”.
Do đó, chính phủ Philippines sẽ phải mở lại nhập khẩu trong tháng 1/2026, với lượng dự kiến khoảng 300.000 tấn, trước khi tiếp tục tạm dừng từ tháng 2 đến tháng 4/2026 để bảo vệ giá lúa nội địa. Bắt đầu từ 1/1/2026, Philippines sẽ áp dụng cơ chế thuế nhập khẩu gạo linh hoạt, trong đó thuế sẽ thay đổi 5 điểm phần trăm cho mỗi 5% biến động của giá gạo quốc tế, với biên độ từ 15% đến 35%.
Theo ông Laurel, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Philippines, mức thuế đối với gạo nhập khẩu vào tháng 1/2026 sẽ chắc chắn không còn là mức 15% hiện tại. Trong khi đó, các nhóm nông dân yêu cầu khôi phục mức thuế tối đa 35% để bảo vệ giá lúa trong nước.
Giới kinh tế nhận định lệnh cấm nhập khẩu kéo dài khiến hiệu quả điều chỉnh thuế bị giảm sút. Ông Arsenio Balisacan, Bộ trưởng Kinh tế của Philippines, cho rằng tác động của thuế quan sẽ “không còn nhiều ý nghĩa” khi nguồn cung nhập khẩu bị hạn chế quá mức.
Nhiều chuyên gia Philippines cũng cảnh báo rủi ro an ninh lương thực, khi nước này “chỉ có một tháng để mua gạo”. Thời tiết cực đoan và bão lớn có thể ảnh hưởng mạnh đến sản xuất nội địa của Philippines.
Trong khi đó, việc cấm nhập khẩu gạo trong thời gian quá dài, cùng với việc tăng thuế nhập khẩu, sẽ gây nguy cơ căng thẳng thương mại với Việt Nam. Một số chuyên gia cho rằng nếu Philippines tiếp tục siết nhập khẩu, các nước xuất khẩu như Việt Nam sẽ chuyển hướng sang thị trường khác, khiến Philippines gặp khó khi cần nhập khẩu nhanh sau thiên tai.
Tại Việt Nam, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) nhận định việc Philippines mở cửa trở lại trong tháng 1/2026 có thể tạo ra cơ hội ngắn hạn cho gạo Việt Nam. Tuy nhiên, mức thuế mới, cùng với thời gian nhập khẩu chỉ kéo dài một tháng, sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.
Trong bối cảnh giá gạo thế giới biến động, Thái Lan và Ấn Độ tiếp tục cạnh tranh gay gắt, trong khi hàng tồn kho từ cuối năm 2025 và vụ Đông Xuân bắt đầu thu hoạch, có thể tạo sức ép lên giá gạo Việt Nam trong quý 1/2026.