Nguồn: https://congthuong.vn
Sau hơn bốn năm Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đi vào thực thi, thị trường Bắc Âu (Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan, Iceland) mở ra dư địa đáng kể cho cà phê Việt Nam. Tuy nhiên, ưu đãi thuế quan chỉ thực sự có ý nghĩa khi doanh nghiệp đáp ứng đúng và đủ các quy định về xuất xứ, vốn được phía EU, đặc biệt là các nước Bắc Âu, áp dụng chặt chẽ và nhất quán.
Thị trường Bắc Âu rất tiềm năng với mặt hàng cà phê. Ảnh minh họa
Trước thời điểm EVFTA có hiệu lực (1/8/2020), cà phê Việt Nam xuất khẩu sang Thụy Điển và Đan Mạch chịu mức thuế cơ bản dao động từ 7,5 - 11,5%. Khi hiệp định có hiệu lực, toàn bộ các dòng thuế đối với cà phê nhân được xóa bỏ ngay lập tức. Đối với các chế phẩm từ cà phê, bao gồm cà phê rang xay, cà phê hòa tan và các sản phẩm chứa cà phê, lộ trình xóa bỏ thuế được hoàn tất trong vòng ba năm. Đây là lợi thế lớn về giá, giúp cà phê Việt Nam cải thiện sức cạnh tranh tại khu vực vốn nổi tiếng “khó tính” này.
Đổi lại, quy tắc xuất xứ theo EVFTA được đặt ra khá rõ ràng. Với cà phê nhân, yêu cầu mang tính nền tảng là xuất xứ thuần túy, tức cà phê phải được trồng và thu hoạch tại Việt Nam. Quy định này không phức tạp về mặt kỹ thuật, nhưng lại đòi hỏi sự minh bạch và nhất quán trong quản lý vùng nguyên liệu, hồ sơ canh tác và thu mua.
Đối với các chế phẩm từ cà phê, quy tắc xuất xứ được thiết kế chặt chẽ hơn. Theo đó, sản phẩm không được tái sản xuất từ các nguyên liệu không có xuất xứ thuộc cùng nhóm với sản phẩm đầu ra. Đồng thời, trọng lượng đường sử dụng trong sản phẩm không được vượt quá 40% trọng lượng sản phẩm cuối cùng. Đây là điểm mà nhiều doanh nghiệp chế biến cần đặc biệt lưu ý, bởi chỉ một sai lệch nhỏ về công thức hoặc nguồn nguyên liệu cũng có thể khiến lô hàng không đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan.
Bên cạnh xuất xứ, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc đang trở thành “giấy thông hành” bắt buộc đối với cà phê Việt Nam khi vào Bắc Âu. Theo Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến an toàn và sức khỏe, truy xuất nguồn gốc không còn là khuyến nghị mà đã trở thành yêu cầu cơ bản đối với cả nhà nhập khẩu và nhà xuất khẩu. Cà phê, dù là nhân hay đã qua chế biến, phải được theo dõi xuyên suốt chuỗi cung ứng nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm, sẵn sàng truy vết và xử lý khi phát sinh rủi ro.
Không chỉ dừng ở an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc còn phản ánh nhu cầu ngày càng rõ nét của thị trường Bắc Âu về tính minh bạch. Nhà nhập khẩu, nhà rang xay và người tiêu dùng muốn biết cà phê được trồng ở đâu, sản xuất theo phương thức nào, có đáp ứng các tiêu chí về môi trường, điều kiện lao động và trách nhiệm xã hội hay không. Điều này đặt ra yêu cầu dài hạn cho ngành cà phê Việt Nam: muốn đi xa tại Thụy Điển, Đan Mạch nói riêng và EU nói chung, không thể chỉ dựa vào ưu đãi thuế, mà phải làm chủ xuất xứ và minh bạch hóa toàn bộ chuỗi giá trị.
Hải Linh